Her gün sabah 5’ten itibaren düzinelerce kamyon restoran ve meskenlerden 400 tondan fazla makus kokulu, yapışkan besin atığını iki futbol alanı büyüklüğündeki bir tesise getiriyor ve burada yaklaşık 20.000 haneye yetecek kadar yeşil güce dönüştürüyor.
Daejeon Biyoenerji Merkezi, Güney Kore’nin günlük 15.000 ton besin atığının neredeyse tamamının geri dönüştürülmesini sağlayan yaklaşık 300 tesisten biri; bu atıklar gübre haline getirilebiliyor, çiftlik hayvanlarına verilebiliyor yahut bir çeşit yenilenebilir güç olan biyogaza dönüştürülebiliyor.
Tesisin CEO’su Jeong Goo-hwang, Seul’ün yaklaşık iki saat dışındaki 1,5 milyonluk kenti kastederek, “Burası Daejeon kentinin ürettiği günlük besin atığının yarısını karşılıyor” dedi.
Bu tesis olmasaydı, artıkların birden fazla toprağa karışacak, toprağı kirletecek ve kısa vadede global ısınma açısından karbondioksitten çok daha berbat bir sera gazı olan metan üretecekti.
20 YIL EVVEL BESİN ATIKLARI ÇÖPE GİDİYORDU
Güney Kore 20 yıl evvel bu meseleyle gayret etmeye başladığında besin atıklarının yüzde 98’ini çöpe atıyordu. Güney Kore Etraf Bakanlığı’na nazaran bugün besin atıklarının yüzde 98’i yem, kompost yahut güce dönüştürülüyor. Bunu, besin artıklarının çöp alanlarına atılmasını yasaklayarak ve tüm bölge sakinlerinin besin atıklarını çöplerinden ve geri dönüşümlerinden ayırmalarını zarurî kılarak, bu hizmet için para cezaları yoluyla ödeme yaparak başardı.
Güney Kore, besin atığı idaresi için ülke çapında bir sisteme sahip birkaç ülkeden biri. Fransa bu yıl besinlerin kompostlanmasını zarurî hale getirirken ve New York üzere birtakım kentler emsal kurallar koyarken temel manada çok az yer Güney Kore ile eşleşiyor.
Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü (FAO), tüm besinlerin yüzde 31’inin israf edildiğini, bunun da bir milyardan fazla aç insanı doyurmaya yeteceğini söylüyor. Besin israfının global emisyonların yüzde 6 ila 8’ine neden olduğu kestirim ediliyor.
‘BUGÜN SAHİP OLDUĞUMUZ EN BÜYÜK VE APTALCA SORUN’
İklim tahlillerini pahalandıran kâr gayesi gütmeyen bir kuruluş olan Project Drawdown’ın İcra Yöneticisi Jonathan Foley, “Gıda israfı bugün sahip olduğumuz en büyük ve en aptalca etraf sıkıntılarından biri” dedi.
Our World in Veri tarafından tahlil edilen Birleşmiş Milletler sayılarına nazaran, tipik bir insan her yıl yaklaşık 120 kilo yemek artığı üretiyor. Tek bir Amerikalı 137 kilo üretirken, bu sayı Güney Koreliler için 109 kilo. Malezyalılar 260 kilo ile listenin başında yer alırken, Slovenler 60 kilo ile dünyanın en düşük yemek artığını üretiyor.
ATIKLARI DÖNÜŞÜME VERMEYENLER PARA CEZASI ÖDÜYOR
Güney Kore’de besin israfına yönelik siyasetler birinci uygulamaya konulduğunda, halkın akşam yemeklerinden kalan artıklar için para cezası ödemeye zorlanması reaksiyonla karşılanmıştı. Fakat artık, ülkenin 52 milyon insanı besin geri dönüşümünü günlük ömrün bir modülü olarak görüyor.
Seul’deki kimi yüksek binalarda besin atıklarını tartan elektronik atık kutuları bulunuyor. Atıklarını dijital bir kart aracılığıyla kaydeden apartman sakinleri, ne kadar attıklarına nazaran aylık olarak fiyatlandırılıyor. Başkaları ise 10 sent üzere bir fiyata devletin kompost poşetlerinden satın alıyor ve bunları sokak kenarındaki çöp kutularına atıyor. Yiyeceklerini olağan çöplere karıştıranlar ise para cezasına çarptırılabiliyor.
‘KATKIDA BULUNMAK BENİ TATMİN EDİYOR’
Seul yakınlarında yaşayan ve devletin besin çöp poşetlerini kullanan 35 yaşındaki Lee Jaeyoung, artıkları başka ayrı atmanın öbür konut işlerinden farksız hale geldiğini söylüyor, “Karbon emisyonlarının azaltılmasına katkıda bulunduğumu bilmek beni biraz olsun tatmin ediyor” diyor.
Aktivist bir küme olan Kore Etraf Hareketleri Federasyonu’nun geri dönüşüm ekibi lideri Park Jeong-eum’a göre Güney Koreliler bu ömür biçimini zorunluluktan benimsedi.
Gıda atıklarının bertaraf edilmesine yönelik planlar 1990’larda, bölge sakinlerinin berbat kokulu çöplüklerden şikâyet etmesi ve mahallelerin yakma tesislerine konut sahipliği yapmak istememesi üzerine başarısız oldu. Güney Kore’nin nüfus yoğunluğu, yerleşim alanlarından uzakta tesisler inşa etmeyi imkânsız hale getirdi. Park, “Dolayısıyla geriye kalan tek seçenek geri dönüşümdü” dedi.
GIDA ATIK ÖLÇÜSÜ HALA AZALMIŞ DEĞİL
Ancak geri dönüşümdeki tüm başarısına karşın, hükümet hala vatandaşları daha az besin israf etmeye ikna edemedi. Yılda yaklaşık 5,5 milyon ton olan besin atığı ölçüsü, maliyetine ve sakinlerin geri dönüştürme zorunluluğuna karşın beş yıl içinde pek değişmedi.
Ülke ayrıyeten bu artıkların en güzel nasıl değerlendirileceğini de tam olarak çözmüş değil.
Gıda atıklarını ayırmak hayli sıkıntı. Güney Kore sisteminde yumurta, tavuk ve soğan kompostlanabiliyor, lakin kabukları, kemikleri ve kökleri kompostlanamıyor. Tek kullanımlık çatal bıçak ekibi, hatta köpek dışkısı bile bazen besin atık kutularına girebiliyor. Geri dönüşüm tesislerine çok fazla yanlış artık gelirse, bir yıla kadar tamirat gerektirebilecek mekanik arızalara neden olabiliyorlar.
ÇÖPLERDEN ELDE EDİLEN TOPRAĞA ESER EKMEK İSTEMİYORLAR
Çiftçiler, besin atıklarından elde edilen yemi hayvanlarına vermek istemiyor ve çöplerden elde edilen gübreyle işlenen toprağa, kokusu ve çok sodyum nedeniyle eser ekmekten kaçınıyor.
Park, “Yem yüzünden hayvanların öldüğü olaylar oldu. Ayrıyeten, tek bir kürdan, plastik yahut metal kesiminin yem yahut gübreye dönüşen yiyecek atıklarına karışmamasını sağlamak da imkânsız” dedi.
Jeong Goo-hwang, Güney Kore’nin Daejeon’daki üzere biyogaz merkezlerine giderek daha fazla güvenmesinin nedeninin bu olduğunu söylüyor. Kirliliği ve emisyonları azaltıyor, giderek azalan çöplük alanlarına olan baskıyı hafifletiyor, elektrik ve ısıtma üretiyor.
Olumsuz tarafı ise daha düşük ısıtma talebi nedeniyle daha sıcak aylarda daha az verimli olmaları. Geçtiğimiz yıl, Daejeon Biyoenerji Merkezi’ni ziyaret eden bir Vietnam heyeti, Vietnam’ın daha sıcak ikliminde bir biyogaz tesisinin finansal olarak mantıklı olmayacağını öğrendikleri için eli boş döndüler.
Brandeis Üniversitesi’nde mühendislik doçenti olan Jonathan Krones, Güney Kore sisteminin muhtemelen Amerika Birleşik Devletleri’ne uyarlanabilir olmadığını söyledi, “Gerçek şu ki, düşük arazi maliyeti ve nispeten düşük nüfus yoğunluğu, yüksek ulaşım maliyetlerine yol açarak, ulusal ölçekte atık standartlarını hayal etmeyi hakikaten zorlaştırıyor” dedi.
Krones’e nazaran, nihayetinde tüm sorunu hafifletmenin en düzgün yolu, başlangıçta tabağınıza daha az şey koymak…
Washington Post’un ‘South Korea recycles 98% of its food waste. What can it teach the world?’ başlıklı haberinden derlenmiştir.