Nakliyat-İş Genel Başkanı Ali Rıza Küçükosmanoğlu, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın yılbaşında özel bir şirketin motokuryeliğini yapmasına ait olarak, “Yıllardan beri, pandemi süreci ile başlayan bu online sipariş veren işletmeler harika büyüdü ve bu süreç içerisinde bu büyümeyi sağlayan motokuryeler oldu. Onlar büyürken motokuryeler canından oldu. Bu hususta güya bir sorun yokmuş üzere senaryolarda yer alıyor olmasındaki tıpkı hassaslığı, motokuryelerin yaşamakta oldukları sıkıntılarının tahlilinde bekleriz” dedi. İstanbul’da motokuryelik yapan bir personel ise “Geçen sene biz Yemeksepeti’nde artırım hareketleri yaparken, haklarımız gasp edilirken, biz bu haklarımız için uğraş ederken Sayın Bakan’dan neden ses çıkmadı” diye reaksiyon gösterdi.
Mustafa Varank, yılbaşında özel bir şirketin motokuryeliğini yapmıştı. Ankara’nın Altındağ ilçesindeki Kredi ve Yurtlar Kurumu Şerife Bacı Kız Öğrenci Yurdu’na sipariş götüren Bakan Varank, “Kurye arkadaşlarımız sahiden kar kış demeden, vatandaşlarımız meskenlerinde itimatla huzur içinde eserlerini alabilsinler diye büyük bir uğraşla çalışıyorlar. Onların vakit zaman istekleri gündeme geliyor. Farkı firmaların farklı uygulamaları oluyor. Kurye arkadaşlarımız neler yaşıyorlar, biraz onlarla ilgili farkındalık olsun diye yılbaşı akşamını onlarla geçirelim, hatırlarını soralım istedik. Bizim açımızdan da farklı bir deneyim oldu” diye konuşmuştu.
Bakan Varank’ın önde gelen kurye şirketlerinden birinin motokuryeliğini yapmasını, İstanbul’da motokuryelikle hayatını kazanan bir emekçi şöyle kıymetlendirdi:
“Acaba şunu hiç sordu mu; ‘Arkadaşlar çoluğunuza çocuğunuza nasıl bakıyorsunuz, kazandığınız para size yetiyor mu?'”
“Sayın Bakan’ın Getir deposunda motokuryeleri ziyaret etmesi pek hoş, olumlu bir davranış. Lakin Sayın Bakan’a sormak istediğim birkaç soru olacak. Geçen sene biz Yemeksepeti’nde artırım aksiyonları yaparken, haklarımız gasp edilirken, biz bu haklarımız için çaba ederken Sayın Bakan’dan neden ses çıkmadı? Özlük haklarımızı nasıl yasal garanti altına alacaklar? Ya da ziyaret ettiği arkadaşlara şu soruyu sordu mu; ‘Günde kaç saat çalışıyorsunuz?’ Sanki 10 saatin altında çalışan var mı o depoda? Şunu hiç sordu mu; ‘Arkadaşlar çoluğunuza çocuğunuza nasıl bakıyorsunuz, kazandığınız para size yetiyor mu?’
“Kurgulanmış bir biçimde vurguyu yerine getirmek kolaydır, reklam yapmak kolaydır”
Kurgulanmış bir biçimde vurguyu yerine getirmek kolaydır, reklam yapmak kolaydır. Gelip bir de alanda motokuryelere gerçek manada soru sordu mu? Bizim hala daha çalışma iş kolumuz nakliyecilik olarak görülmüyor. Bunu ne vakit yasal garanti altına almayı düşünüyorlar sanki? Bu kadar muamma sorular varken kalkıp Getir deposunu ziyaret etmesi, üzerine pakete çıkması, en sonunda ‘soğukmuş’ demesi biraz gülünç geldi. Tahminen bizi bir nebze olsun anlamıştır lakin yediğimiz mobbingler ve en kıymetlisi bize tanınan müddet zarfında 15 dakikada, 20 dakikada, yarım saatte vermemiz gereken paketlerde canını veren arkadaşlarımızın hesabını nasıl vermeyi düşünüyorlar? Bunları düşündü mü Getir deposunu ziyaret ederken Sayın Bakan?”
“Ülkede son vakitlerde üniversite mezunu motosikletli kuryeler çoğaldı”
Başka bir motokurye ise şu açıklamayı yaptı:
“3,5 yıldır Yemeksepeti/Banabi’de çalışıyorum motokurye olarak. Kurulduğumuz günden bu vakte, ileri değil daha geri gitmeye başladık. 2022 yılında kimi hareketler olmuştu. Sendikalaşma sürecine gidiyorduk, olmadı. Şirketimiz iş kolunu değişikliği yaptı, iş kolunu değiştirdi. Çalışma Bakanlığı’na itirazlarda bulundu, geç yanıt verildi, derken olmadı. Esnaf kurye sistemine daha yük verildi. Esnaf kurye sistemine geçilince elemanlar gözden çıkarıldı.
2023 yılına girmeye sayılı günler kala hala daha devam ediyor. Birtakım arkadaşlarımıza teklifler sunuluyor; tazminat verilip çıkarılma üzere. Burada şu var; emekçi kendi çıkmış üzere gösterip kimi haklarını vermek istemiyorlar. Yılbaşında da Sanayi Bakanı’nın bir gezintisi olmuş, burada kendi tercihidir. İleride meslek evrakı olacağı için, bu işi yapmak isteyen arkadaşlara bir gelir kapısı açılacak. Yani ülkede son vakitlerde üniversite mezunu motosikletli kuryeler çoğaldı. Güya buna da daha fazla teşvik emelli yapıldığını düşünüyorum.”
“Ülkemizde, motosikletli kuryeler olarak sahiden güç kaideler altında çalışıyoruz”
İstanbul’da yaşayan öbür bir motokurye de şunları söyledi:
“Ülkemizde, motosikletli kuryeler olarak nitekim güç kurallar altında çalışıyoruz. Evet, otomobil kullanan vatandaşlarımız çok haklı. Çok ortalara giriyoruz, trafik ışıklarını görmezlikten geliyoruz, kuralları birden fazla vakit çiğniyoruz fakat hepsi hem bizim hem şirketlerin bizden istediği koşullar ve şartlar yüzünde oluyor. Bakanımızın da buna dikkat çekmek için Getir firması ile yaptığı son paylaşımında umarım herkesin içini tutacak yeri olmuştur.”
“Aynı hassaslığı, motokuryelerin sıkıntılarına yaklaşımlarında görmek isteriz”
Nakliyat-İş Genel Başkanı Ali Rıza Küçükosmanoğlu da şu değerlendirmeyi yaptı:
“Bakan Varank’ın Getir’in patronları ile hazırlamış olduğu bir senaryo. Bu senaryo, aslında Getir’in reklamını yapan bir senaryo. Getir, son periyotlarda, örneğin Almanya’nın en büyüğü olan işletmesini de aldı ve Almanya ile birlikte Avrupa’nın en büyüğü oldu. Yıllardan beri, pandemi süreci ile başlayan bu online sipariş veren işletmeler harikulâde büyüdü ve bu süreç içerisinde bu büyümeyi sağlayan motokuryeler oldu. Onlar büyürken motokuryeler canından oldu. Pandemi öncesinde yılda 19 motokurye iş cinayetlerine dönüşen trafik kazalarında hayatını yitiriyorken pandemi yıllarında, 2021 yılında 200’ü geçti. Motokuryelerin birçok sorunu var. Bunlardan bir tanesi esnaf-kurye modeli. Yani bu problemleri görmezden gelip bu mevzularda duyarsız olan mevcut hükümet, bu hususta güya bir sorun yokmuş üzere senaryolarda yer alıyor olmasındaki birebir hassaslığı, motokuryelerin yaşamakta oldukları meselelerin tahlilinde bekleriz. Lakin şu ana kadar bundan uzak. Motokuryeliğin yasal olarak ağır işlerden sayılması gerekiyor, yapmış oldukları iş itibariyle. Personel sıhhati ve güvenliği açısından da gereken düzenlemeler yapılmış değil. Bu mevzuda adım atılmazken bir yılbaşı gecesi reklam içeren bir tavır alması nitekim kabul edilebilir bir durum değil. Dediğim üzere, birebir hassaslığı biz, motokuryelerin meselelerine yaklaşımlarında görmek isteriz.
“Bazı motokuryeler hafta tatili yapmadan 90 saate kadar çalışabiliyor”
Esnaf-kurye modeli, yalnızca Türkiye’de değil, tüm dünyada çalışanlara dayatılan bir çalışma bağlantısı. Bu çalışma bağı ile her motokurye başka bir patron sayılıyor, başka bir vergi mükellefi sayılıyor. Aslında o işletmenin bir personeli lakin yasal olarak o denli sayıldığı için de mevcut İş Kanunu ile belirlenmiş olan çalışmanın dışında birtakım motokuryeler, daha fazla para kazanmak ismine, daha fazla sipariş almak ismine, hafta tatili yapmadan 90 saate kadar çalışabiliyor. Türkiye’deki mevcut iş hukuku kurallarına nazaran de bu yasal değil. Esnaf-kurye modeli dünyanın değişik ülkelerinde de var. Hollanda’da bu yasaklanmış durumda, Türkiye’de de yasaklanması gerekir. Zira bu ilgi, iş hukukunun dışında, çalışanların haklarını gözetmeyen büsbütün patronların daha fazla kâr elde etmesini sağlayan bir çalışma münasebetine dönmüş durumda. Yani teminatsız, kuralsız… Ayrıyeten bu ilgi, iş cinayetlerine dönüşen trafik kazalarına yol açma yerini oluşturuyor. Türkiye’deki mevcut işsizlikten kaynaklı, farklı olarak Trendyol’da, Yemeksepeti’nde, Getir’de, Hepsiburada’da, bu online hizmet veren işletmelerde, ortalarında atanamayan öğretmenler, yüksek lisans yapan öğrenciler, farklı kısımlardan mezun olan çalışanlar da var. Bunlar, işsizlikten bu işi yapmak durumda kalıyor. Geçtiğimiz hafta İzmir’de bir motokurye, atanamayan bir toplumsal bilgiler öğretmeni hayatına son verdi.
“Bu esnaf-kurye ilgisi, sendikalaşmanın önünde de bir engel”
Bu esnaf-kurye alakası, sendikalaşmanın önünde de bir mahzur. Yemeksepeti örgütlenmesinde bize, çok kısa bir müddet içerisinde personel arkadaş üye oldu. Patron bir hukuksuzluk yaparak iş kolunu değiştirdi ve bizim 2 bin tane üyemizin üyeliği düşmüş oldu. Esnaf-kurye dayatması kelam konusu. Bizim birinci örgütlenmeye başladığımızda Yemeksepeti’nde esnaf-kurye yok denilecek kadar azdı lakin şu an motokuryelerin esnaf-kurye modeline dönüştüğü bir süreç oldu. Getir’de de motokuryelerin tamamı esnaf-kurye olarak çalışıyor. Esnaf-kurye olarak çalıştığı için bir emekçi sendikasına üye olma hakkı yok.” (ANKA)
TIKLAYIN | Bakan Varank, yeni yıla ‘motokurye’ olarak girdi; sipariş götürdü: “İnşallah âlâ yıldız verirler, para da almadık”